Man met twee gezichten
Toen ik op het VWO zat, had mijn moeder eens een gesprek met mijn klasseleraar. Zij vertelde onder andere dat ik thuis een einzelgänger was, een stil en teruggetrokken persoon. Hoe dat precies geformuleerd werd weet ik niet meer, maar de leraar heeft toen gevraagd of hij en zij het wel over dezelfde persoon hadden: volgens hem was ik namelijk de stemmingmaker van de klas, de zogenaamde class-clown, totaal anders dan hoe mijn moeder mij zag.
Het is waar: in het gezin waarin ik opgroeide, en meer in het algemeen mijn familie, was ik een buitenbeentje, een introverte vreemde eend in de bijt, zoals een nicht van mij het lang geleden eens liefdevol omschreef. Ik was heel erg op mezelf, had weinig vrienden, leefde teruggetrokken op mijn kamer met mijn stereo-installatie, collectie elpees, cd’s en cassettes. Daar kon ik wel mijn ei, mijn gevoelsleven, kwijt. Deze houding werd desttijds toegeschreven aan de pubertijd. Pas jaren later bleek dat er iets anders aan de hand was.
Op mijn 19e ging in studeren in Delft. Vanaf dag één was het feest: ik was naar een zogenaamde instemming gegaan (een avond waarop je jezelf kon presenteren om in aanmerking te komen voor een vrijgekomen kamer op een studentenflat), en was daar zomaar opeens een paar jongens tegengekomen die min of meer dezelfde interesses en muzikale voorkeuren hadden als ik. De kamer heb ik niet gekregen, maar ik was wel letterlijk duizelig van geluk: eindelijk mensen bij wie ik me thuis voelde, bij wie ik mezelf kon en mocht zijn, met wie ik een connectie kon maken over dingen die míj bezig hielden.
In Delft heb ik twee jaar lang gefeest en bleek dat ik helemaal geen einzelgänger was, maar juist een voortrekker, iemand die in de Delftse context bovenmatig sociaal begaafd was. Alles wat ik de jaren daarvoor gemist had, heb ik toen dubbel en dwars ingehaald. Eén en ander leidde wel tot een enorm gebrek aan studieresultaten, waardoor ik de universiteit moest verlaten. Een jaar later heb ik nog een poging tot studeren gedaan aan de Universiteit Twenthe, maar dat was hetzelfde verhaal. Uiteindelijk ben ik maar gaan werken en wonen in Almere, en ben ik geleidelijk teruggegleden in mijn oude patronen van ‘sociaal isolement’.
In al die jaren dat ik gewerkt heb, heb ik wel in redelijke mate bepaalde aspecten van het extraverte deel van mijn persoonlijkheid, en dan met name mijn sociale kwaliteiten, tot uitdrukking kunnen brengen. Maar ergens bleef ik toch een vreemde eend in de bijt, een man die leefde in meerdere werelden en die dus ook meerdere gezichten opzette, al naar gelang de situatie. En altijd een gezicht dat het beste resulteerde in een zekere mate van acceptatie, maar eigenlijk nooit een acceptatie van wat ik zelf zie als de essentie van mijn persoonlijkheid. Van dat deel heb ik altijd het gevoel gehad dat ik die maar beter verborgen kon houden. Met uitzondering van dat ene jaar dat ik Sociologie studeerde aan de UvA. Dat was trouwens het meest therapeutische jaar in mijn leven tot nu toe.
De mensen in mijn familie zijn goede mensen, ik denk ook dat ze me in zekere zin redelijk goed begrijpen, maar er zijn aspecten van mij die ze niet kennen, en die dus grote verbazing wekken als ze die, op mijn 51e, ontdekken. Op het feest ter ere van mijn tante’s 65e verjaardag ik heb daar vrij energiek staan dansen. Mensen schijnen zich verwonderd te hebben afgevraagd wat er met mij aan de hand was, zo onkarakteristiek was dit. Maar ik was gewoon aan het dansen zoals ik het al dertig jaar gewend ben te doen, als ik me oprecht en ongeremd uit. Nee, ik had geen drugs of te veel drank op, dit is gewoon wie ik ook ben, al 51 jaar.
Ik ben een vreemde eend in de bijt. Dat is niet wat ik wil zijn, maar om een of andere reden lukt het me niet mijn stek te vinden. Ik ben tussen de wal en het schip gevallen, of iets in die trant. Het resultaat: iemand die te veel geïndividueerd is, nergens echt sociaal ingebed, onderwijl dolend door de paradijselijke straten van zijn dromen.
“Hebben wij het over dezelfde persoon?” vroeg de klasseleraar. Het probleem is: er is geen persoon…